KONUMU
Afyonkarahisar’daki ilçe sayısı 18, belediye sayısı 107 ve köy sayısı ise 388’dir. Afyonkarahisar 107 belediye ile Türkiye genelinde Konya’dan sonra en çok belediyeye sahip il konumundadır. İller ve bölgeler arası önemli kara ve demir yollarının buradan geçmesi, çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarınca yürütülen altyapı hizmetlerinin artan oranda devreye girmesi, son yıllarda yaşanan ekonomik atılımlar ve üniversitenin sosyal yaşama hız kazandırması, coğrafi ve sosyal hareketliliği artırmış ilin içe dönük geleneksel yapısının değişimini sağlayarak, modernleşme sürecini hızlandırmıştır.
Şehirleşme oranı, yıllık nüfus artış hızı, kişi başına gayri safi yurt içi hasıla ve sanayi iş kolunda çalışanların toplam istihdama oranı bakımından Türkiye ortalamasının altındadır. Tarım kolunda çalışanların toplam istihdam oranı ise Türkiye ortalamasının üstündedir.
TARİH
M.Ö. 7000 Yılından başlayarak günümüze kadar yerleşim yeri olan İlimiz sınırları içerisinde Hitit, Frig, Grek, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı gibi uygarlıklar egemen olmuştur.
İlimiz adını M.Ö. 1340 yıllarında Hititler tarafından yaptırılan ve bu güne kadar ününü sürdüren kalesi ve yaklaşık 2300 yıldır ekilen haşhaş bitkisinden almıştır.
Türklerin 1071 yılında Anadolu’yu fethinden sonra Afyonkarahisar Türk egemenliğine geçmiştir. Bu tarihten itibaren Afyonkarahisar; sırasıyla Selçuklu Devleti Sahipoğulları Beyliği, Germiyanoğulları Beyliği hükümdarlığı altında yaşadıktan sonra 1428’de Osmanlı İmparatorluğu topraklarına katılmıştır.
İlin tarihi yapısı ile ilgili en önemli olay; Kurtuluş Savaşı’nın en büyük cephelerinden biri olan Büyük Taarruz Afyonkarahisar’da başlamış olmasıdır. Yunan kuvvetleri büyük bir bozguna uğratılarak, şehir 27 Ağustos 1922’de işgalden kurtarılmıştır. Bu tarih Afyonkarahisar’ın Kurtuluş Günü olarak kutlanmaktadır
COĞRAFYA
Afyonkarahisar ili, ortalama yüksekliği 1000-1500 metre olan ve tektonik hareketlerin oluşturduğu vadilerle yarılmış bir yayla görünümündedir. İl dağları bu yaylalar üzerinde sürekli olmayan sıralar biçiminde yükselir ve iki yönde uzar giderler. Güneydoğudan kuzeybatıya uzanan Sultandağları Çay yöresinde ulaştıkları 2581 metre ile ilin en yüksek noktasını oluştururlar. Bu dağların hemen kuzeyinde yükseltisi 2241 metreye ulaşan Emirdağ vardır. İlin batı yarısındaki Sandıklı dağlarında yükseklik 2250 metredir. Afyonkarahisar'ın en ilginç yüzey şekli, üzerinde bir de kale bulunan kentin içindeki Sivritepe'dir. Yüksekliği 1200 metre olan Sivritepe, ovadaki volkanik oluşum sonucu ortaya çıkmış kaya kütlesidir.
Afyonkarahisar, Çay ve Bolvadin ovaları ilin kuzeybatısından, güneydoğusuna uzanır. Kuzeyden başlayarak birbirini takip eden Sincanlı, Sandıklı, Şuhut, Dinar ovaları, Acıgöl çukurunda ilin en güney kesimini oluştururlar.
Akarsuların, çevre illere su taşıdığı gibi, il sınırları içinde kalan küçük gölcükleri de beslerler. Akarçay sularını Eber gölüne boşaltır. Sular yükselip göl çukuru dolduğu zamanlar, bu göl de fazlasını Akşehir gölüne akıtır. Kaynağı Kocatepe'deki, Kali Çayının suları da Ebere akar. Emirdağ yöresinin suları, Sakarya'yı ilin batı kesiminden çıkan akarsular Küçükmenderes'i beslerler. Afyonkarahisar, denizden çok yüksekte olmasına rağmen, suyu bol bir ildir. Akşehir gölünün yarısı Afyonkarahisar'dadır. Denizden yüksekliği 990 metreyi bulan bu gölün hemen batısında ve tamamı il sınırları içinde kalan Eber gölü vardır. Güneybatıda Çapalı gölü, Karamık gölü ve Denizli ile paylaştığı Acıgöl diğer önemli göllerdir. Dazkırı'nın güneyine düşen Acıgöl'ün denizden yüksekliği 635 metredir.
1- Ahır Dağları : 1940 m. yüksekliktedir. Sincanlı ile Sandıklı ilçeleri arasındadır. Dağın eteklerindeçamlıklar görülür.
2- Akdağ : 2449 m. yüksekliktedir. Sandıklı ve Dinar ilçeleriyle Denizli'nin Çivril ilçeleri arasındadır. Çevresi ormanlıktır.
3- Burgazdağı : 1754 m. yüksekliktedir. Hocalar ile Uşak ilinin Banaz ilçesi arasındadır.
4- Emirdağları: 2307 m yüksekliği olan bu dağlar, Bolvadin ilçesi ile adını verdiği Emirdağ ilçesi arasındadır.
5- Kumalar Dağları : 2447 m. yüksekliği olan bu dağımız, Sandıklı-Şuhut arasında yer alır. Kurtuluş Savaşı'nın burada başlamış olması bakımından önemlidir.
6- Paşa ve Bey Dağları : Paşa ve Bey dağları 1750 m. yüksekliktedir. Bolvadin ve Bayat ilçeleri arasında yükselen tepeye Paşa dağı, batı ve kuzey yönünde Eskişehir iline kadar uzanan dağlara da Bey dağları denilir.
7-Maymun Dağları : 1622 m. yükseklikte olan bu dağ batı bölgesindedir.
8-Bozdağ : 1250 m. yüksekliğinde olup batı bölgesindedir.
9-Söğüt Dağları : 1919 m. yüksekliğindeki bu dağ, Dinar ve Dazkırı ilçelerimiz arasındadır.
10- Sultandağları : 2519 m. yüksekliği olan bu dağlar, adını verdiği Sultandağı ilçesi ve Akşehir yönünde uzanmaktadır.
OVALAR
1- Afyonkarahisar Ovası: Tamamı kapalı bir havza durumundadır. Akarçay'ın Kuzeybatı -Güneydoğu yönünde katettiği geniş düzlükler halindedir. Kuzeyinde Eynihan dağları (Beydağı 1750 m., Şamdağ 1500 m., Emirdağları 2066 m.) ve batıda Kalecik tepelerinin yer aldığı Kumalar dağları vardır. Akarçayın sağında ve solunda uzanan ova, Eber ve Akşehir göllerine çok az bir eğimle alçalmaktadır.
2- Dinar Ovası: Dinar Ovası, Dinar'dan doğarak (Suçıkan) akan Büyük Menderes'in Samsun dağları ile Karadağ arasında geçtiği vadide daralıp tekrar genişleyerek il sınırlarına kadar devam eder.
3- Dombay Ovası: Akdağ, Kumalar ve Samsun dağları ile çevrilidir. Bu ova güneye doğru alçalan bir tekne gibidir. Güneyinde Çapalı bataklığına yer veren ova, kuzeyinde Sandıklı-Dinar arasındaki arızalı sahayı meydana getirir.
4- Sandıklı Ovası : Kufi çayının kolları olan Hamam çayı ile Sandıklı'nın içinden geçen (şimdi bu çay üzeri kapalı bir kanalla ilçe merkezinden geçer) Beylik deresinin birleştiği yerde yükselti 1000 m. den aşağı düşmektedir. Ova, Kufi çayının akışı yönünde uzanarak Akdağ ile Burgaz dağları arasındaki vadide son bulur.
5- Büyük Sincanlı Ovası: Kuzeyinde İlbudak dağları (1563 m.) güneyinde Ahır dağları, batısında Murat dağları (2312 m.) bulunmaktadır. Bu ova, doğuya doğru çok hafif bir meyille uzanarak Afyonkarahisar ovası ile birleşir.
6- Küçük Sincanlı Ovası: Büyük Sincanlı ve Sandıklı havzalarının arasında bulunan Küçük Sincanlı Ovası, küçük bir çöküntü ovasıdır. Ortalama yükseltisi 1190 m. olan ovanın etrafı dağlarla çevrilidir. Küçük Sincanlı Ovası, Başağaç Boğazı ile Sandıklı Ovası'na, Damlalı Boğazı ile Büyük Sincanlı Ovasına bağlıdır.
7- Şuhut Ovası: Doğusu bir plâto ile sınırlıdır. Batısı derin vadilerle yarılmış dik ve çıplak Kumalar dağlarıyla, güneyi ise Kocakal (1675 m.) ve Kayrak dağı ile çevrilidir.
8-Çöl Ovası : Geneli ve Çamurca Ovaları: Bu küçük ovalar, Sultan dağlarının kuzey etekleriyle Kumalar dağlarının güney etekleri arasında sıralanır.
9-Emirdağ Ovası: Güneyde Emirdağlarıyla (2066 m.) çevrilidir. Doğu-batı yönünde uzun, kuzey-güney yönünde dardır. Tabanlarında geniş çayırlıklar bulunur.
İKLİM - BİTKİ ÖTRÜSÜ
İç Anadolu'nun tüm yörelerinde olduğu gibi Afyonkarahisar ilinde de kara iklimi hüküm sürer. Ancak bu kara ikliminin yanı sıra Ege Denizi'nden gelen ve iklime az da olsa yumuşatan hava akımlarının etkisi altındadır. Afyonkarahisar iklimi yazları sıcak ve kurak, baharları ılık ve yağışlı, kışları soğuk ve kar yağışlı olarak tanımlanır. 1015 metre yüksekte kurulu Afyonkarahisar kentinin yıllık ortalama ısısı 11.2 derecedir. En soğuk ay ortalaması 0.3 derece olan ilin en sıcak ay ortalaması 22.1 derecedir. Kaydedilen en düşük ısı 30 Aralık 1948'deki 27.2 derecedir. 14 Ağustos 1953 gününde ulaşılan 37.8 derece de, ilin rekor sıcaklığıdır. Baharların yağmur, kışların kar yağışlı geçtiği Afyonkarahisar ilinin yıllık yağış ortalaması 461 mm.'dir. Yazın, özellikle Ağustos ayında görülen yağışlar, sağanak biçimde olup, il'e yarar değil, zarar verir. Bu özellik dışında yazlar kurak ve sıcak geçer.
Afyonkarahisar Ege bölgesinde olmasına rağmen Ege iklimiyle bağdaşmaz. Yükselti ve denizden uzaklıksebebiyle Afyonkarahisar'ın iklim şartlarında İç Anadolu iklimine benzerlik görülür. Daha çok kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları sıcak ve kurak bir step iklimi görülür. İlkbahar ve sonbaharda yağışlar yağmur şeklindedir. En sıcak ay ortalaması 22,1 derece, en soğuk ay ortalaması 0,3 derecedir. Afyonkarahisar'da günümüze kadar rastlanan en düşük sıcaklık - 27,2 derece (30.12.1948), en yüksek sıcaklık ise 39,8 derecedir (29.07.2000).
Afyonkarahisar'da sıcaklığın sıfır dereceye düştüğü günlerin, yani don olayı görülen günlerin sayısı 94'tür. Afyonkarahisar'da yıllık yağış miktarı 455 mm.dir. İlde yıllık ve günlük sıcaklık farkları yüksektir. Afyonkarahisar'da meteorolojik gözlemlere 1929 yılında başlamıştır. İl Merkezinde bir gözlem istasyonu vardır
AFYONK.
|
Oc.
|
Şub.
|
Mar
|
Nis
|
May
|
Haz.
|
Tem.
|
Ağus.
|
Ey.
|
Ek
|
Kas
|
Ara
| ||||||||||||
Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen Ortalama Değerler (1970 - 2011)
| ||||||||||||||||||||||||
Ort. Sıcak(°C)
|
0.3
|
1.6
|
5.5
|
10.4
|
15.1
|
19.3
|
22.4
|
22.0
|
17.9
|
12.3
|
6.5
|
2.1
| ||||||||||||
Ort.Max Sıcaklık (°C)
|
4.5
|
6.3
|
11.2
|
16.2
|
21.2
|
25.7
|
29.4
|
29.3
|
25.2
|
19.0
|
12.2
|
6.2
| ||||||||||||
Ort.Min Sıcaklık (°C)
|
-3.4
|
-2.4
|
0.4
|
4.6
|
8.4
|
11.8
|
14.4
|
14.2
|
10.4
|
6.3
|
1.7
|
-1.5
| ||||||||||||
Ort.Güneşlenme Süre (saat)
|
2.5
|
4.0
|
5.1
|
6.1
|
8.1
|
10.6
|
11.1
|
10.4
|
8.5
|
6.2
|
4.4
|
2.4
| ||||||||||||
Ort.Yağışlı Gün Sayısı
|
11.6
|
12.0
|
12.2
|
12.7
|
11.8
|
7.5
|
3.8
|
3.6
|
4.2
|
8.0
|
8.7
|
12.3
| ||||||||||||
Aylık Top. Yağış Mikt. Ort.(kg/m2)
|
39.3
|
36.6
|
41.5
|
48.4
|
45.8
|
33.1
|
18.4
|
14.1
|
16.5
|
40.8
|
34.5
|
45.0
| ||||||||||||
Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen En Yüksek ve En Düşük Değerler (1970 - 2011)*
| ||||||||||||||||||||||||
En Yüksek Sıcaklık (°C)
|
18.0
|
20.4
|
25.8
|
30.2
|
32.0
|
35.8
|
39.8
|
38.2
|
35.6
|
30.6
|
24.4
|
21.0
| ||||||||||||
En Düşük Sıcaklık (°C)
|
-22.2
|
-22.0
|
-17.0
|
-7.6
|
-3.1
|
3.9
|
5.6
|
5.1
|
1.2
|
-4.6
|
-13.2
|
-18.0
| ||||||||||||
Günlük Toplam En Yüksek Yağış Miktarı
|
05.01.2002
|
60.3 kg/m2
|
Günlük En Hızlı Rüzgar
|
26.02.1973
|
100.1 km/sa
|
En Yüksek Kar
|
24.12.2000
|
55.0 cm
|
BİTKİ ÖRTÜSÜ ;
Afyonkarahisar'ın tabiî bitki örtüsü kara ikliminin elverdiği kuru orman topluluklarıdır. Dağlık alanlarda varlığını sürdürmekte olan bu ormanlar düzlüklerde tamamıyla ortadan kaldırılmıştır. Ormanların yok edilmesi sonucu İlin ovalık alanları bozkır görünümünü almıştır. İlin kuzey ve batısındaki yüksek dağlık kesimler Karaçam ve Ardıç ormanlıklarının yayılma alanlarıdır. Burada ormanın üst sınırı 1800-1900 metrelere erişir.
Ovalar tamamen açıktır. Ovalarda akarsu boylarında söğüt ve kavak ağaçlarına, durgun su kıyılarında ise kamışlara rastlanır.
Afyonkarahisar çevresinin bitki örtüsü daha çok step özellikleri gösterir. Topraklarının % 14,6'sı ormanlıktır. Plâtolar ve yaylalar daha çok bozkır bitkileriyle kaplıdır.
SANAYİ
Afyonkarahisar, ülkemizdeki coğrafî konumuna rağmen yıllarca sanayileşme sürecine girememiştir. Son yıllarda Afyonkarahisar, özel sektörün de yatırımlara yönelmesiyle sanayileşmede yeni bir döneme girmiştir. Afyonkarahisar'da büyük bir gelişme gösteren geçim kaynaklarından biri de imalât sanayidir. Eskiden beri bilinen kaymak ve kaymaklı şeker üretimi ile birlikte sucuk üretimi, şehir ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle İscehisar ve çevresinde çıkarılan mermer ise farklı biçimlerde işlenmek suretiyle yurt içine ve yurt dışına satılmakta, yörenin geçim kaynağı özelliğini korumaktadır. Bunun yanında makarna, un, yem, tuğla, yağ ve lâstik vb. imalât sektöründeki yatırımlar sanayileşme sürecini belirgin olarak ortaya koymaktadır. Başlangıçta tarıma dayalı olarak gelişme gösteren sanayi sektörü, günümüzde çeşitlilik göstererek gelişimini sürdürmektedir.
İlimiz özellikle 1950’lere kadar tamamen tarıma dayalı bir
ekonomik yapı sergilemiştir. 1950’lerden sonra kamu tarafından yapılan çeşitli sanayi yatırımlarıyla (Çimento, Beton Travers, Kızılay Maden Suyu İşletmesi, Afyonkarahisar Alkaloid Fabrikası, , Şeker Fabrikası ve Şeker Makine Fabrikası) il ekonomisi tarım ağırlıklı yapıdan sanayiye doğru dönüşüm geçirmeye başlamıştır.
İhracata dayalı bir kalkınma modelinin uygulanmaya başlandığı 1980’li yıllar sonrasında Türkiye’de, dünya ekonomisinin yaşanan gelişmelere beraber ülkemizin sanayinin mekansal dağılımında değişiklikler meydana gelmiştir. Ülkemizde sanayinin mekansal dağılımı bakımından Afyonkarahisar’ı yerel içsel dinamikleri ile sanayi gelişme başarısı gösteren yeni sanayi odaklarının ortaya çıktığı illerden biri olarak tanımlamak mümkündür. Nitekim; imalat endeksi gelişmişlik seviyesi bakımından 26. sırada yer alması, bu başarıyı gösteren ve KOBİ’lerin yerel düzeyde örgütlenebilme kapasitesi olarak büyüklerle rekabet edebilir bir durumda olduğunu göstermektedir. Afyonkarahisar’ın GSYİH oluşumuna katkılarında son dönemlerde önemli artışlar yaşanmış, kendi iç dinamikleri gelişme gösteren illerin başında gelmiştir.
Afyonkarahisar (OSB): Afyonkarahisar Organize Sanayi Bölgesinin kuruluşuna 08/06/1976 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararıyla izin verilmiştir. İlk Müteşebbis Teşekkül 27/03/1980 tarihinde göreve başlamıştır. Organize Sanayi Bölgesi şehir merkezine 4 km. uzakta bulunan Çapakkırı Mevkii 465 hektar alan üzerine kurulu bulunmaktadır. Şehrimiz ulaşım imkanlarından geniş ölçüde yararlanmaktadır. Organize Sanayi Bölgesinde en küçüğü 5.000m², en büyüğü 107.000 m² olmak üzere 326 sanayi parseli bulunmaktadır. Bölgedeki alt ve üst yapı çalışmaları %95 oranında tamamlanmıştır.
Organize Sanayi Bölgesinde üretime geçen toplam 295 adet tesis bulunmaktadır. Tesis sayısı olarak 93 adet tesisi ile Gıda Sanayi birinci sırada iken; Mermer Sanayi 82 adet tesisi ikinci sıradadır. İscehisar Mermer Organize Sanayi Bölgesi: 1996 yılı Yatırım Programında Etüd karakteristiği ile yer almıştır. 232 hektarlık alanda 56 sanayi parseli mevcuttur. 56 adet sanayi parselinin 49 adet parselin sanayicilere tahsisi yapılmış 5 adet parselin ise tahsisi henüz yapılmamıştır. 10 adet parselde 7 işletme faaliyete geçmiş olup, 179 kişi istihdam edilmektedir.
Bolvadin Organize Sanayi Bölgesi: 1998 yılı Yatırım Programında Etüd karakteristiği ile yer almıştır. Bölgenin mera vasfı kaldırılarak mülkiyeti OSB adına tescil edilmiştir. İmar planı hazırlattırılmış, alt yapı çalışmaları devam etmektedir. Bölgede 67 sanayi parseli mevcut olup, 22 adet parselin tahsise hazır olmasına karşın tahsisi yapılan parsel bulunmamaktadır.
Sandıklı Organize Sanayi Bölgesi: 1997 yılı Yatırım Programında Etüd karakteristiği ile yer almıştır. Bölgede 45 sanayi parseli mevcut olup, 20 adet parselin tahsisi yapılmış 25 adet parselin ise henüz tahsisi yapılmamıştır. 1 adet parsel de üretime geçilmiş olup Organize Sanayi Bölgesinde 10 kişi istihdam edilmektedir.
Emirdağ Organize Sanayi Bölgesi: 1999 Yatırım Programında Etüd karakteristiği ile yer almıştır. 74 sanayi parseli mevcut olup 31 adet parselin tahsisi yapılmış 45 adet parselin ise tahsisi yapılmamıştır. Henüz üretime geçen parsel bulunmamaktadır.
Dazkırı Dokuma-Konfeksiyon Organize Sanayi Bölgesi: 1997 yılı Yatırım
Programında Karma Organize Sanayi Bölgesi olarak Etüd karakteristiği ile yer almıştır.Müteşebbis Teşekkül kuruluşu tamamlanarak OSB tüzel kişiliği kazanmıştır.
Dinar Tekstil Organize Sanayi Bölgesi: 1998 yılı Yatırım Programında Etüd karakteristiği ile yer almıştır. 79 sanayi parseli mevcut olup 1 adet parselin tahsisi yapılmış, 78 adet parselin ise tahsisi yapılmamıştır. Henüz üretime geçen parsel bulunmamaktadır.
Şuhut Organize Sanayi Bölgesi: Yer Seçim Komisyonunca 30.12.2004 tarihinde Tedircin Mevkiindeki yaklaşık 180 hektar alan seçilmiştir. Organize Sanayi Bölgesinde 158 sanayi parseli mevcut olup 11 adet parselin tahsisi yapılmış 147 adet parselin ise tahsisi yapılmamıştır. Henüz üretime geçen parsel bulunmamaktadır.
Afyonkarahisar II Organize Sanayi Bölgesi: 1998 yılı Yatırım Programında Etüt-Proje bölümünde, kamulaştırma ve yatırım için gerekli harcamaların tamamı Müteşebbis Heyet tarafından karşılanacaktır dip notu ile yer almıştır. Yer Seçim Komisyonunca 24.03.1998 tarihinde Organize Sanayi Bölgesi yeri olarak Afyonkarahisar-İzmir Karayolu 30 km de Vakfındüzü Sırtı, Kocadüztepe ve Bağdüztepe Mevkiindeki (Ayvalı-Akdeğirmen köyleri arası) yaklaşık 350 hektarlık alan seçilmiştir.
ULAŞIM
Dört yönden gelen demiryollarının birleştiği kavşakta, bir merkez durumunda olan Afyonkarahisar, ulaşım açısından büyük önem taşır. Bu demiryollarından biri Konya üzerinden Adana'ya, dolayısıyla Akdeniz'e ulaşır. Bir diğeri Kütahya üzerinden İç Anadolu ve Marmara'ya gider. Batıya yönelik iki hattan ilki Uşak, Manisa'dan İzmir'in Basmahane garına varırken, ikincisi Aydın'a uğrayıp, İzmir Alsancak istasyonuna girer. Bursa'dan 289, Zonguldak'tan 525 ve Rize'den 1116 Km. uzaklıkta bulunan Afyonkarahisar, karayolu bakımından da önemli bir konuma sahiptir. İç Anadolu, Akdeniz, Marmara ve Ege gibi, yurdun çeşitli yönlerinden gelen karayollarının birleştiği bir nokta görünümündedir. İller arasındaki karayolları, asvalt kaplı yollardandır. Öte yandan düzgün bir havaalanına sahip olup, havadan ulaşıma da açıktır.
İl merkezi ile ilçeler ve bucaklar arasındaki ulaşım genellikle karayolundan yapılır. Bu yolların tümü iyi vasıflı yollardır. Ham toprak yol dahi olsa bütün köyleriyle de karayolu bağlantısı vardır.
1802 yılında bir İngiliz mühendisi tarafından yapılan, buhar gücüyle raylar üzerinde hareket eden araba demiryolu fikrinin doğuşunu hazırlamış, ancak 1825 yılında demiryolu ulaşım olarak hayata geçmiştir. Anadolu topraklarında demiryolu inşaatı 1856 yılında bir İngiliz şirketine verilen imtiyazla İzmir-Aydın arasında 132 km'lik yolun yapımı ile başlamış, 1866 yılında biten bu demiryolundan sonra 1888 yılında Haydarpaşa'dan başlayan demiryolu hattı, önce Ankara, sonra Eskişehir-Afyonkarahisar-Konya-Ulukışla-Pozantı-Yenice-Fevzipaşa hatlarıyla 20 yılda tamamlanmıştır. İlk demiryolu hattı İzmir-Uşak- Afyonkarahisar (Şimdiki Afyonkarahisar Şehir İstasyonu) 1906 yılında tamamlanmıştır. 1892 yılında Eskişehir-Kütahya- Afyonkarahisar arası, 1896 yılında Afyonkarahisar-Konya arasındaki demiryolu güzergâhı tamamlanmıştır. Şimdiki 7. Bölge Müdürlüğü binası 19 Temmuz 1939 yılında işletmeye açılmıştır.
Afyonkarahisar Gar, demiryollarının önemli kavşak noktasında olması ve Afyonkarahisar ilinin zengin yer altı kaynakları sebebiyle gerek transit, gerekse Afyonkarahisar Gar'dan sefere başlayan trenlerle yük ve yolcu taşımacılığı açısından büyük önem arz etmektedir.
Demiryolu : İlimiz merkezi, Ülkemizde dört ayrı demiryolu hattının birleştiği noktada bulunan tek il merkezi olma özelliğini taşımaktadır. Afyonkarahisar avantajlı konumu ve geçmişte yapılan yatırımlar sonucu demiryolu yönünden çok sanşlıdır. Ülkemizin her yönüne demiryolu ile ulaşım sağlanmakta olup, Afyonkarahisar Gar'ından günde ortalama 18 tren geçmektedir. İl merkezimiz demiryolları ile komşu illerden Konya, Isparta, Denizli ve Kütahya illerine doğrudan, Eskişehir, Uşak'a Kütahya, Burdur'a Isparta illeri topraklarından geçmek suretiyle bağlanmaktadır. Demiryolu hatlarından, Afyonkarahisar-Konya hattının 72 km'si, Afyonkarahisar-Kütahya hattının 66 km'si, Afyonkarahisar-Uşak hattının 50 km'si ve Afyonkarahisar-Denizli hattının 206 km'si İlimiz hudutları içerisindedir. Toplam demiryolu uzunluğu 394 km'dir. İl merkezi içindeki demiryolu hatları uzunluğu 35 km'dir.
NÜFUS VERİLERİ
İl ve ilçelere göre il/ilçe merkezi, belde/köy nüfusu ve yıllık
nüfus artış hızı, 2011
| |||||
İl ve ilçe
|
Nüfus
|
Yıllık nüfus artış hızı(1)
| |||
Toplam
|
İl/ilçe merkezleri
|
Belde ve köyler
| |||
Afyonkarahisar
|
698 626
|
370 411
|
328 215
|
1,5
| |
Merkez
|
255 334
|
179 344
|
75 990
|
27,5
| |
Başmakçı
|
10 737
|
5 531
|
5 206
|
-9,0
| |
Bayat
|
8 066
|
4 167
|
3 899
|
-13,2
| |
Bolvadin
|
45 263
|
30 993
|
14 270
|
-15,0
| |
Çay
|
33 953
|
14 700
|
19 253
|
-11,1
| |
Çobanlar
|
13 538
|
8 871
|
4 667
|
12,9
| |
Dazkırı
|
11 260
|
4 838
|
6 422
|
-4,1
| |
Dinar
|
48 777
|
25 120
|
23 657
|
-12,9
| |
Emirdağ
|
40 936
|
19 637
|
21 299
|
-28,3
| |
Evciler
|
8 009
|
3 911
|
4 098
|
-11,8
| |
Hocalar
|
10 895
|
2 295
|
8 600
|
-28,6
| |
İhsaniye
|
28 407
|
2 313
|
26 094
|
-1,1
| |
İscehisar
|
24 112
|
12 013
|
12 099
|
11,2
| |
Kızılören
|
2 701
|
1 635
|
1 066
|
-22,3
| |
Sandıklı
|
59 040
|
32 634
|
26 406
|
-18,2
| |
Sinanpaşa
|
41 712
|
3 862
|
37 850
|
-13,9
| |
Sultandağı
|
17 026
|
5 901
|
11 125
|
-25,6
| |
Şuhut
|
38 860
|
12 646
|
26 214
|
-14,3
| |
Afyonkarahisar ilinde kentsel ve kırsal nüfus gelişimi.
Yıllar
|
Kentsel Nüfus
|
Yıllık Nüfus Artış Hızı
(‰)
|
Oran (%)
|
Kırsal Nüfus
|
Yıllık Nüfus Artış Hızı
(‰)
|
Oran (%)
|
Toplam Nüfus
|
Yıllık Nüfus Artış Hızı
(‰)
|
1927
|
45.048
|
17,4
|
213.695
|
82.6
|
258.743
|
-
| ||
1935
|
76.833
|
66,7
|
26,9
|
209.231
|
-2,6
|
73,1
|
286.064
|
12,5
|
1940
|
80.164
|
8,6
|
26,3
|
224.163
|
13,8
|
73,7
|
304.327
|
12,4
|
1945
|
86.568
|
15,4
|
26,6
|
238.959
|
12,8
|
73,4
|
325.527
|
13,5
|
1950
|
93.008
|
14,3
|
26,0
|
264.986
|
20,7
|
74,0
|
357.994
|
19,0
|
1955
|
103.142
|
20,7
|
26,3
|
289.650
|
17,8
|
73,7
|
392.792
|
18,6
|
1960
|
128.678
|
44,2
|
28,8
|
317.413
|
18,3
|
71,2
|
446.091
|
25,4
|
1965
|
147.918
|
27,9
|
30,1
|
342.940
|
15,5
|
69,9
|
490.858
|
19,1
|
1970
|
177.578
|
36,6
|
33,0
|
360.007
|
9,7
|
67,0
|
537.585
|
18,2
|
1975
|
198.370
|
22,1
|
34,4
|
378.099
|
9,8
|
65,6
|
576.469
|
14,0
|
1980
|
221.537
|
22,1
|
37,2
|
373.803
|
-2,3
|
62,8
|
595.340
|
6,4
|
1985
|
267.639
|
37,8
|
40,2
|
397.949
|
12,5
|
59,8
|
665.588
|
22,3
|
1990
|
306.209
|
26,9
|
41,5
|
431.803
|
16,3
|
58,5
|
738.012
|
20,7
|
2000
|
371.868
|
19,4
|
45,8
|
440.548
|
2
|
54,2
|
812.416
|
9,6
|
2007
|
355.073
|
-6,6
|
50,6
|
346.499
|
-34,3
|
49,4
|
701.572
|
-21,0
|
2008
|
355.753
|
1,9
|
51,0
|
341.612
|
-14,2
|
49,0
|
697.365
|
-6,0
|
2009
|
363.717
|
22,1
|
51,8
|
337.609
|
-11,8
|
48,2
|
701.326
|
5,6
|
İlimizde uzun yıllar nüfus değişimine bakıldığında kensel nufus artarken kırsal nufusun gittikçe azaldığı görülebilecektir. 1927 yılında 258.743 olan il nüfusu; aradan geçen zamanda 3 kata yaklaşmıştır.
 |
Benzeri şekilde 2011 adrese dayalı nüfus sayımı verilerine bakıldığında tüm ilçelerimizdeki nüfus artış hızının negatif değerler aldığı buna karşılık olarak il merkezinde pozitif nüfus artış hızı olduğu açıkça görülebilmektedir. Bu çerçeveden bakıldığında il merkezindeki en büyük sorunlardan birinin hızlı kentleşme olduğu yorumu yapılabilmektedir.
Nüfus verilerine göre saptanılan yıllık %27.5 değerindeki nüfus artış hızı çok yüksek bir değerdir. Kaba yaklaşımla nüfus artış hızının aynı gitmesi durumunda 3,5 yılda kent merkezi nüfusu iki katına çıkacaktır. Alt yapı, gelişme alanı, bina sayısı, gibi parametrelerde benzer oranda artacağından kentte çevresel sorunların da aynı oranda artacağı açıktır. Bu sorunlar içinde en belirginlerinden birisi hava kirliliğindeki artıştır.
HAVA KİRLİLİĞİ
Hava kirliliği deyimiyle, sanayi devriminden bu yana karşılaşmaktayız. Doğa veya insan kaynaklı salımlar sonucu, atmosferde bulunan kirleticilerin belirli seviyeleri aşması ve uygun meteorolojik koşullar altında canlı ve cansız varlıklar üzerinde olumsuz etkiler yapması olayına hava kirliliği ismi verilmektedir. Meteorolojik koşullar (inversiyon, karışma yüksekliği, sıcaklık, rüzgar, nem, vb.), coğrafi koşullar, kullanılan yakıt tür ve miktarları, hakim bina tipi, geleneksel alışkanlıklar, kentlerde hava kirliliğine neden olan faktörlerin en önemlilerindendir.
Hava kirliliği atmosfere bırakılan toz, gaz, duman, koku ve su buharı gibi kirleticilerin havanın doğal bileşimini bozarak canlılara zarar verecek yapıya dönüşmesidir. Hava kirliliğinin en büyük sebebi yakıtların yanması sonucu atmosfere verilen atık gazlardır. Tüm illerde görüldüğü gibi ilimizde de özellikle kış aylarında öncelikle ısınmadan ek olarak motorlu taşıtlar ve sanayiden kaynaklanan hava kirliliği Afyonkarahisar'ın önemli bir sorunu haline gelmiştir.
1- SANAYİDEN KAYNAKLANAN HAVA KİRLİLİĞİ
Afyonkarahisar ili endüstrisi hızla büyüyen şehirlerimizden birisidir. İlimizde özellikle son 20 yılda kaydedilen hızlı değişimin, tarihi ve kültürel zenginliklerin yanında jeotermal kaynaklı turistik, mermer ve gıda üretimi kaynaklı endüstriyel gelişmeler yüzünden olduğu bilinmektedir. İlimizdeki nüfus artışı, sanayileşme ve teknolojik gelişmelere paralel olarak Hava Kalitesinde de doğal olarak değişim yaşanmaktadır.
Afyonkarahisar’da hava kalitesi üzerine etkisi olan başlıca kaynakların Organize Sanayi Bölgesi, Çimento Fabrikası, Küçük Sanayi ve 2. Küçük Sanayi bölgeleri, Konutlar ve Motorlu taşıtlar olduğu görülmektedir.300’e yakın işletmenin bulunduğu Organize Sanayi Bölgesi şehrin 8 km kuzey-kuzeybatısında bulunmaktadır. Organize Sanayi Bölgesinde oluşan hava kirleticileri şehrin hakim rüzgar yönünün kuzey- kuzeybatı istikametinde olması sebebiyle şehir merkezinin hava kalitesi üzerine etkilidir.
Küçük Sanayi Bölgesi şehir merkezi içinde kalması sebebiyle şehir merkezinin hava kalitesini etkilemektedir.Hemen sanayi alanının arkasında bulunan Çimento fabrikasının iki ana fırınına bağlı elektrostatik filtreler ile pek çok noktadaki fabrika içi emisyon kaynakları sonucundaki torbalı filtreler hava kalitesi değerlerini artırıp yönetmeliklerde belirtilen sınırların altında tutmasına rağmen yinede bir kısım çevresel etki gerçekleşmektedir.
2- ISINMADAN KAYNAKLANAN HAVA KİRLİLİĞİ
Afyonkarahisar’da hava kirliliği mevsimsel özellik göstermektedir. Uzun süren kış döneminde; Kış ayları, sonbaharın geç dönemleri ile ilkbaharın erken dönemlerinde hissedilen ve tespit edilen kirlilik mevcuttur. Bu durum Afyonkarahisar’da hava kirliliği kaynağının yoğun olarak, ısınmadan kaynaklanan bir hava kirliliğin etkin olduğunu göstermektedir.
İlimizde, özellikle ısınma amaçlı olarak fosil yakıtların kullanımı kent nüfusunun artması ve sanayileşme paralelinde artmıştır.Aynı söylem ile il merkezindeki hava kirliliğinde artışlar meydana gelmesi normal görülmektedir. İlimizdeki hava kirliliğinin özellikle kış aylarında artmasının nedeni;düşük hava sıcaklıkları ve uzun süren kış dönemi nedeniyle ısınmada özellikle fosil kökenli yakıtların kullanılmasıdır. İlimiz için çoğunlukla yerli kömür kısmen ithal kömür ve az miktarda fueloil ve benzeri fosil kaynaklı yakıtların ısınmada kullanıldığı görülmektedir. Fosil yakıtlar yapıları itibarıyla milyonlarca yıl öncesinde yaşayan karbon kökenli canlıların yer altında değişimi ile oluşmuştur. Bu çerçevede atmosferimize ek bir karbon salınımı gerçekleşmesine sebep olmaları yüzünden kirletici vasfı yüksek yakıtlardır. Ek olarak ilimizde kullanılan kaloriferlerin büyük kısmında otomatik yakma sistemleri (stoker) kullanılmaktadır. Bu sistem yakıtın alttan gittikçe ısınarak yanma bölgesine itilmesi prosesiyle çalıştığı için; verimli ve sürekli bir yanma sağlaması az bakım gerektirmesi (düşük bakım ve kaloriferci masrafı ), yeniden ateşleme sırasında oluşan yanmamış uçucuları bacadan bırakmaması sebebiyle tercih edilmektedir. Sitemin en büyük dezavantajı; Yanma ayarlarının zor yapılması tüm kalorifercilerin bu sisteme adapte olamamasındadır. Ayarlama hataları sonucunda yüksek güçlü fanlar yüzünden bacadan atılan partikül madde miktarlarında büyük artış oluşmaktadır.
Yakıtlar ile ilgili diğer bir problemde yakıt kalitesiyle ilgilidir. Ülkemizin jeolojik geçmişine baktığımızda plaka hareketleri (tektonik) açıdan oldukça problemli bir konumda bulunduğumuz anlaşılmaktadır. Milyon yıllar içinde pek çok çarpışma ile hareketlenen ülkemizde bu durumla paralel olarak petrol rezervlerimiz oldukça azalmıştır. Kömür rezervlerimiz de genel olarak, genç tabir edilen tam oluşmamış kömürlerden ibaret durumdadır. Yeraltındaki tam gelişmemiş karbon yataklarından çıkarılan, kül miktarı yüksek, kalori değerleri düşük, kükürt değeri yüksek yerli kömürlerin direk olarak yakma sistemlerinde kullanılması, verimsiz kalitesiz yanmayı, ve sonuç olarak hava kirliliğinde artışı getirmektedir. Ülkemize ait yerli malımız bu ürünlerin yer altında kalması ve kullanılmaması da ülke ekonomisi açısından kötü bir durumdur. Bu problematiğin çözümü olarak düşük vasıflı veya derindeki kömürlerin gazlaştırma prosesleri ile yer altından çıkarılmadan enerji üretimi sağlanması, yeryüzüne yakın işletilebilen kömürlerin zenginleştirme yöntemleriyle kalitesinin artırılması, yüksek kalorili ama yüksek kükürtlü kömürlerin teknolojik lavvarlarda iyice zenginleştirilmesi ve ayıklanmasından sonra evsel ısınma için piyasaya sürülmesi gerekmektedir. Bu çerçevede ilimize en yakın konumdaki ve yüksek kalorisi/fiyat oranı sebebiyle en çok kullanılan: TKİ Tunçbilek İşletmesine ait kömürlerin daha iyi zenginleştirilme proseslerinden sonra (kükürt azaltımı, kül azaltımı, is azatlımı vb. ) piyasaya sürülerek ilimizde kullanılması kent hava kalitemizde yüksek oranda artış sağlayacaktır.
1996 yılından itibaren kullanılmaya başlayan ve 2011 yılında kapasite artırarak yaklaşık 10000 konut ısıtma kapasitesine çıkartılan (yaklaşık 71500 konuta göre %14 AFJET kullanımı) Ömer-Gecek bölgesindeki jeotermal akışkanların ısıl gücü kullanılarak çalışan AFJET Jeotermal Kent ısıtma sistemi hava kirliliğinin daha yüksek değerlere çıkmasını engelleyen alternatif enerji sistemlerimizden biridir. AFJET sisteminin ana merkezi Kent merkezinden yaklaşık 14 km uzaklıktaki Ömer- Gecek Termal Turizm Bölgesi’nde yer almaktadır. Yer altından çıkarılan termal suların ısılarının aktarılması işlemi sırasında dinlendirilen sulardan büyük oranda CO2 çıkışı olduğu bilinmektedir. Bu kirliliğin azaltılması için henüz proje başlatılmamıştır. Dinlendirme havuzlarının kent merkezine uzaklığı yüzünden kentin hava kalitesine olumsuz etkisi öngörülmemektedir
2007 yılından itibaren çalışmaya başlayan ve gittikçe kapasite artıran Afyon Dogal Gaz şirketinin çalışmaları da kentin hava kirliliği değerlerine olumlu katkı yapmaktadır. Hali hazırda kent merkezinde yer alan 25504 bina ve binalar bünyesindeki 71474 dairenin, yaklaşık 6024 bina ve 21599 dairesi raporun hazırlandığı tarih itibarıyla doğal gaz abonesi olmuştur(yaklaşık %23 doğalgazlı bina ve %30 doğalgaz abonesi daire ). Bahsi geçen doğal gaz abonesi dairelerin hepsinde ısınma amaçlı doğal gaz kullanımı olmadığı bilinmekle birlikte zaman içinde, mevcut ve yeni abonelerin çoğunluğunun, sahip olduğu konfor ve bireysel ödeme sistemi yüzünden ısınma için de, doğal gaz kullanmaya başlayacakları öngörülmektedir. Diğer yakıtlarda muhtelif oranlarda bulunan organik karbon, kükürt, su buharı ve kül Doğal Gazda hiç yoktur. İs kurum içermeyen gaz atıklar yüzünden kolay ısı transferi sağlanır verim yüksektir. Bununla birlikte doğalgaz kullanımı sırasında; bacadan atılan büyük çoğunluğu su buharı olan uçucuların yanında CO2 ve henüz il merkezimizde ölçümü yapılmayan NOx atıkları atık gaz kompozisyonunun parçalarındandır.
3- MOTORLU TAŞITLARDAN KAYNAKLANAN HAVA KİRLİLİĞİ
Afyonkarahisar Doğu, Güneydoğuyu illerimizi Ege Akdeniz illerine bağlayan,Ülkemizin en büyük illeri olan İstanbul ve Ankara’yı Antalya’ya (Akdenize ) bağlayan, Ankara-İzmir bağlantısını sağlayan, konumu nedeni ile çok yoğun egzoz emisyon kirliliği ile karşı karşıya iller arasındadır. Bu duruma örnek olarak 2012 ekim sonu kasım başında kutlanılan kurban bayramında bir günde 250.000 civarında araç geçişi sayılmıştır. Bu araçların özellikle il merkezi civarındaki dur kalk yapmaları sınırlarımız içinde daha çok zaman geçirmeleri kent hava kalitesine olumsuz etki yapmaktadır.
Özellikle sabah saatlerinde işçi taşıyan servisler, belediye otobüsleri, minibüsler ve özel araçların egzozlarından çıkan dumanlar havayı olumsuz etkilemektedir. İlimizde trafiğe kayıtlı araç sayısı yıllar itibariyle tabloda verilmiştir.
İlimizde trafiğe kayıtlı araç sayısı
İlimizde Bakanlığımız tarafından yetki verilmiş 18 Egzoz Emisyon Ölçüm Yetki Belgesi olan işletme bulunmaktadır. Bunlardan 4 tanesi Merkez İlçe, Merkez İlçeye bağlı mobil, Sandıklı İlçesi ve Dinar'da faaliyet göstermekte olan TÜV-TÜRK onaylı araç muayene istasyonlarına aittir.
Afyonkarahisar’da 2011 itibarı ile 161638 araç varken 41700 egzoz emisyon ölçümü yapılmıştır. 2012 yılında ise169481 araca karşılık 49550 ölçüm yapılmıştır. Bu durumda araç sayısına göre ölçüm oranı % 26 dan %29 a çıkmıştır. Yapılacak denetimlerle bu oran arttırılmalıdır.
4- HAVA KALİTESİ DURUMU
İlimizde özellikle fosil yakıtların kullanımının son yıllarda artması sebebiyle, şehrimizdeki hava kirliliğinde değişimler meydana gelmiştir. Afyonkarahisar ili son 5 yıllık hava kalitesi ölçüm sonuçları tablo 2’de görülmektedir.
SON BEŞ YILLIK HAVA KALİTESİ ÖLÇÜM DEĞERLERİ ORTALAMALARI
SON BEŞ YILLIK HAVA KALİTESİ ÖLÇÜM DEĞERLERİ 0RTALAMALARINA GÖRE 2014 TAHMİNİ
Afyonkarahisar’da hava kalitesi ölçümleri yarı otomatik filtreli sistemle manüel olarak yapılmaktayken, ilimize 2005 yılında otomatik hava kalitesi ölçüm cihazının kurulması ile 2006 yılından itibaren ölçüm verileri AB Standartlarına uygun hale gelmiştir.
Afyonkarahisar’da uzun kış mevsimi nedeniyle özellikle kömür kullanımı ekonomik sebeplerden dolayı artmaktadır. Kömür kullanımının artması yanında piyasaya arz edilen kaliteli yerli kömürlerin azlığı gibi nedenlerle zaman zaman hava kalitesi değerleri kötüleşse de, doğal gaz kullanımın artması alternatif enerji ile ısınma (AFJET jeotermal kentsel ısıtma) sayesinde genel olarak hava kirliliği değerlerinde artış görülmektedir. Doğal Gazın 2007 yılından itibaren şehir kullanımına verilmesi ile birlikte yıllar geçtikçe doğal gaz kullanım oranı da yaygınlaşacağından hava kirliliğinde önemli azalmalar beklenmektedir. Bu öngörülerimizi aşağıda verilen grafiklerde doğrulamaktadır.
Afyonkarahisar’da kış dönemlerinde (Ekim-Mart) SO2ve PM ölçümleri ortalama değerler (μg/m3)
İlimizde nüfus yoğunluğu ile birlikte Çavuşbaş, Olucak mahallerleri ile fiziksel olarak bunların altında yer alan mecidiye caddesi civarında çok fazla kullanılan kömür hava kirliliğinin birinci derecedeki nedenidir. İnsan ve trafik yoğunluğunun yüksek olduğu valilik, kurtuluş caddesi, ambaryolu civarında çok fazla kullanılan kömür hava kirliliğinin birinci derecedeki nedeni iken trafik kaynaklı kirlilikte önemli değerlere yükselmektedir. Buna bağlı olarak, özellikle şehir merkezinde kış aylarında hava sirkülasyonunun az olması nedeniyle kirletici gazlar şehrin alçak bölgelerinde yoğunlaşmaktadır.
Afyonkarahisarin coğrafik konumu nedeniyle şehrimizde meteorolojik inversiyon olayı ile de karşılaşılmaktadır. Bilindiği üzere inversiyon soğuk hava katmanının daha yukarıdaki sıcak hava katmanı tarafından tutulmasıyla oluşan atmosfer olayıdır. Rüzgar olmadığı zaman, kirleticilerin dağılması olanağı bulunamamakta ve hava bir nevi asılı kalmaktadır. İnversiyon olayının olduğu günlerde havada bulunan partikül ve kirleticiler sabit durumda kalmaktadır. kentin güney cephesi Hıdırlık Tepesi, ile çevrili durumdadır. Volkanitlerden olaşan bu yüksek morfoloji ile kış dönemi hakim rüzgar yönünün güney güneybatı olması bir araya geldiğinde: Hıdırlığın güneyinde ovaya doğru yerleşik bulunan kentte kış sezonunda rüzgar hızı oldukça azalmakta, kent içi kanyonların (Ambaryolu, Ordu Bulvarı, Kurtuluş Caddesi, Yeşilyol, Gazlıgöl Caddesi) hakim rüzgarlar ile uyumsuz planlanmış olması sebebiyle kent içi kış dönemi hava sirkülasyonu da azalmaktadır. Bu durum da Afyonkarahisarın hava kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir.
Afyonkarahisar'da 2005 den beri otomatik olarak yapılan SO2 ve PM10(Partiküler Madde 10 ) hava ölçüm değerleri incelendiğinde; kentte özellikle toz kirliliğinin görüldüğü saptanmıştır. Öyleki yıllar içinde yapılan TUİK istatistiklerinde en kirli ilk 10 il sıralamasında PM10 bakımından yer alabilmekteyiz. Yapılan çalışmalarda bu sorunun
- Ölçüm İstasyonumuzun Yeri
- Kullanılan Yakma Sistemleri ve Yakıtlar
- Coğrafi ve Meteorolojik Koşullar
başlıkları altında değerlendirilmesi gerektiği anlaşılmıştır.
- Ölçüm İstasyonumuzun Yeri: . Bakanlığımızın sistemi gereği tek bir noktadan alınan numunelerle yapılan ölçüm sonucundaki değerler tüm kenti örneklemektedir. Bu çerçevede ölçüm noktası civarında kirleticiler ve doğal şartlar tüm kenti etkilemediği halde, istatistiklere kentin kirliliği olarak geçmektedir. Konuyu açmak gerekirse ;Mevcut Ölçüm istasyonu Hıdırlık Tepesi eteklerinde yer almaktadır. Kış dönemi rüzgarlarını engelleyen bu tepe önünde eğim aşağı yeni bir akış oluşmakta olup kentin yüksek kesimlerindeki Çavuşbaş Mah, Olucak Mah, civarından kente doğru gelişen ve hıdırlığa paralel seyreden rüzgarların getirdikleri kirlilik yükü ölçüm cihazımız tarafından ölçülmektedir. Ek olarak İstasyon yanında bulunan Endüstri Meslek Lisesine ait toprak futbol sahası toz değerlerine negatif etki yapmaktadır. Durum Bakanlığa yazılmış olup Bakanlıkça yeni geliştirilen bölgesel ölçüm yapılanmasının beklenmesi talimatı verilmiştir.
- Kullanılan Yakma Sistemleri ve Yakıtlar: Afyonkarahisar ilinde kullanılan yakma sistemlerinde otomatik beslemeli döner ızgaralı stoker olarak adlandırılan sistem yoğun olarak kullanılmaktadır. Bu sistem yanma açısından etkili ve verimli bir yakma ortamı hazırlasa da, sistem içindeki fanların gücü yüzünden bacadan atılan PM miktarı artmaktadır. Bu tip kazanlardaki partikül salınımını azaltmak için geliştirilmiş olan sulu baca filtreleri bakım maliyetleri ve yüksek su sarfiyatı yüzünden pratik anlamda kullanılamamaktadır.
- Coğrafi ve Meteorolojik Koşullar : Büyük bir çöküntü ovasının batı kesiminde yer alan Afyonkarahisar kent merkezi genel olarak yüzeye çok yakın konumdaki, yüksek eğimli genç volkanitlerle çevrilidir. Ova kesiminde ise yer altı suyu yüzeye çok yakın yer almaktadır. Bu durum gerek ovada gerek Hıdırlık Tepesi ve tüm civar tepelerde bitki örtüsü gelişimini engellemiş olup kent civarında Orman dokusu bulunmamaktadır. Valilik bünyesinde yapılan ağaçlandırma çalışmaları yakın zamanlarda başlamıştır. Bu çerçevede kent çevresinde Partiküler Madde artışı yoğun olarak görülmektedir.
b
YILLARA GÖRE SO2 VE PM10 ANLIK SINIR AŞMA SAYILARI
YILLARA GÖRE SO2 VE PM10 ANLIK SINIR AŞMA SAYILARI 2014 TAHMİNİ
YILLARA GÖRE KIŞ SEZONU PM10 ORTALAMA KISA VADELİ SINIR AŞMA SAYILARI
YILLARA GÖRE KIŞ SEZONU SO2 ORTALAMA KISA VADELİ SINIR AŞMA SAYILARI
YILLIK 24 SAATLİK SINIR AŞIM SAYISI PM VE SO2
YILLIK 24 SAATLİK SINIR AŞIM SAYISI PM VE SO2 2014 TAHMİNİ
AFYONKARAHİSAR HAVA KALİTESİ PM10 UYARI EŞİĞİ 24 SAATLİK ORTALAMA İHLAL SAYISI GRAFİĞİ
PM
|
Eşik Değeri
|
2008
|
2009
|
2010
|
2011
|
2012
|
1.Seviye Eşik
|
260
|
14
|
12
|
9
|
13
|
11
|
2.Seviye Eşik
|
400
|
0
|
1
|
0
|
2
|
2
|
3.Seviye Eşik
|
520
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
4.Seviye Eşik
|
650
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
AFYONKARAHİSAR HAVA KALİTESİ SO2 UYARI EŞİĞİ 24 SAATLİK ORTALAMA İHLAL SAYISI TABLOSU
SO2
|
eşik Değeri
|
2008
|
2009
|
2010
|
2011
|
2012
|
1.Seviye Eşik
|
500
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
2.Seviye Eşik
|
850
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
3.Seviye Eşik
|
1100
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
4.Seviye Eşik
|
1500
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
İlimizde hava kalitesi ile doğrudan ilişkili verilere göz attığımızda;
Çevre mevzuatı doğrultusunda Hava kirliliği ile mücadeleden sorumlu kurumların Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı ve İlçe Belediye Başkanlıkları olduğu,
Bazı dönemlerde ilimizde inversiyon olayı meydana geldiği,
Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde ilimizde emisyon izni alan sanayi tesisi sayısı 116, çevre izni alan işletme sayısı 21 olup, 24 civarında işletmenin izin süreçlerinin devam ettiği,
Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde katı yakıt satış izin belgesi alan işletme sayısının 2012 yılı için 89olduğu görülmektedir. İlimizde şu anda 258 adet Katı Yakıt Satıcısı Kayıt Belgeli Satıcı mevcuttur.
Yıllara göre kış dönemi ortalaması ve eşik değerleri
Yukarıdaki tablolardan anlaşılacağı üzere Afyonkarahisar Kenti Hava kalitesi verilerinde en büyük problemin toz kirliliği olarak ele alınması gerektiği.
Hava kalitesi ölçümlerinin tek bir noktadan yapılması sebebiyle bu noktanın kenti temsil kabiliyetinin düşük olduğu, en azından pasif örnekleme ve benzeri projelerle korelasyon yapılarak temsil kabiliyetinin artırılması gerektiği değerlendirilmektedir.
5- DEĞERLENDİRME
Avrupa Birliği uyum sürecinde, 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği ile hava kalitesi sınır değerlerine yıllara göre kademeli azaltma getirilmiştir. Bu çerçevede, SO2 (Kükürtdioksit) Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde başlayarak 1.1.2014 tarihine kadar 125 µg/m3 (sınır değerin %50’si) olana kadar her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azalması gerekmektedir.
2008 -2014 kış dönemi sağlanması gereken eşik değerler
Sınır Değer
|
2008
|
2009
|
20010
|
2011
|
2012
|
2013
|
(µg/m3)SO2
|
250
|
225
|
200
|
175
|
150
|
125
|
(µg/m3)PM
|
200
|
178
|
156
|
134
|
112
|
90
|
Yıllara göre kış dönemi ortalaması ve eşik değerleri 2014 Tahmini
görüldüğü üzere, ilgili yönetmelik gereğince, illerin 2008 ile 2014 yılları arasındaki 6 yıl süresince, kış aylarında atmosferde yer alan karbondioksit ve partikül madde miktarlarını, eşik değer oranında kademeli olarak düşürmeleri gerekmektedir.
Bu çerçevede kükürtdioksit eşik değeri %50, Partikül Madde eşik değeri %55 düşüş göstermektedir.
Emisyon değerlerini düşürmenin en temelde iki yöntemi mevcuttur;
- Emisyon kaynaklarını azaltmak,
- Emisyon kaynaklarından oluşan gaz attıkların kontrollü, düşük seviyede ve standartlar çerçevesinde salınımını sağlamaktır.
Ancak hızlıca sanayileşen, nufusu artarak büyükşehir belediyesi sınırlarına yaklaşan ilimizde, emisyon değerlerini düşürmek adına Emisyon kaynaklarını azaltmak fikrinin uygulanma şansı bulunmamaktadır. Ek olarak ilimiz Kalkınmada öncelikli yöre statüsü olmasından dolayı ek bir çekim alanına sahiptir. İlde gerek hayvancılık yatırımları, gerek turizm yatırımları yüksek bir ivmeyle yapılmaya başlanılmıştır. Örneğin Türkiye'nin en büyük popülasyona sahip büyükbaş çiftliği ilimiz sınırları içinde kurulma aşamasındadır. Bu durum da beraberinde sanayiden kaynaklı emisyon artışını getirmektedir.
Benzer şekilde, hem ülkemizdeki hem ilimizdeki motorlu kara taşıtı sayısı her yıl artması sebebiyle ulaşımdan kaynaklı emisyon miktarı da bu artışa eşlik etmektedir.
İlin tüm bu gelişme potansiyelleri düşünüldüğünde, emisyon kaynakları sayısının azalmak yerine artacağı açıktır.
Bu nedenle diğer yerleşim merkezlerinde olduğu gibi ilimizde de, emisyon değerlerini düşürmek için en temel yöntem; emisyon kaynaklarından oluşan gaz atıkların kontrollü, düşük seviyede ve standartları sağlayacak şekilde olmasını sağlayabilmektir.
Emisyon kaynağında, gaz atıklarının kontrollü, düşük seviyede ve standartları sağlayacak şekilde olması için;
- Yanma prosesleri için, yakıtlar kontrol edilerek, kirlilik yükü düşük türlerinin ve standartlara uygun yakıt cinslerinin kullanılmasını sağlamak.
- Yakma tesislerinin uygun yöntem ve teknoloji kullanmasını sağlamak,
- Yanma sonrası oluşacak atık gazların, atmosfere salınmadan önce, atmosfere salım standartlarını sağlayacak ön işlemelerden geçmesini sağlamak gerekmektedir.
AFYONKARAHİSAR İLİNDE HAVA KALİTESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN SIRALAMASI
Isınma
|
Yakıt Kalitesi
|
1
|
A
|
Yakma Sistemleri
|
B
| ||
Karasal iklim yüzünden yılın 7 ayı ısınma ihtiyacı
|
C
| ||
Coğrafik Durum, nüfus ve Şehir Merkezinin Yapılanma Durumu
|
İl Merkezinin Kış Hakim rüzgar yönünde Hıdırlık Tepelerinin bulunması
|
2
|
A
|
Toplam Nüfusun 700.000 Kent Nüfusunun 300.000 civarında olması
|
B
| ||
Şehir Merkezinde Yoğun Yapılaşma Olması
|
C
| ||
Atmosferik ve
Meteorolojik
Şartlar
|
İnverziyonun Sık Olması
|
3
|
A
|
Sıcaklığın Düşük Olması
|
B
| ||
Rüzgar Hızının Az Olması
|
C
| ||
Trafik
|
Taşıt Sayısı
|
4
|
A
|
Motorlu Taşıtlarda Kullanılan Akaryakıt Kalitesi
|
B
| ||
Sanayi
|
Kirletici Vasfı Yüksek Olan Sanayi Tesislerinin Olması
|
5
|
A
|
Yoğun sanayi gelişimi. sanayi tesisinin fazla olması
|
B
|
Afyonkarahisar İli hava kalitesini etkileyen faktörler 1-5 arasında değerlendirilmiştir.
1 : Çok Önemli, 2: Önemli, 3: Az Önemli, 4: Daha Az Önemli, 5: Önemi Çok Az
6- HEDEFLER
ANA HEDEF;
Afyonkarahisar'da yaşayan bireylerin sağlıklı ve kaliteli bir yaşam ortamını ve bunun şartlarından birisi olan temiz havayı temin edebilmek, HAVA KİRLİLİĞİNİ ÖNLEMEK.
GENEL HEDEF
Hava kirliliğinin çevre ve insan sağlığı üzerindeki zararlı etkilerini önlemek veya azaltmak, hava kalitesi ile ilgili oluşturulmuş kriter ve standartları sağlamak. Kirletici emisyon değerleri açısından, uluslararası kabuller ve ulusal mevzuatımız tarafından belirlenmiş sınır değerleri aşmamak. İlde yenilebilir enerji kaynaklarının, toplam enerji tüketimi içindeki payını arttırmak,
> ALT HEDEFLER
• Tüm enerji kullanımlarında, minimum enerji maksimum fayda denklemini sağlamak,
• Doğa ile uyumlu üretim yöntemlerini geliştirmek,
• İnsan faaliyetlerinden kaynaklanan hava kirliliğinin, doğanın kendi döngüsü çerçevesinde bertaraf edebileceği düzeyde tutmak,
> YÖNTEMLER
• Tüketilen tüm yakıtların kalitesini yükseltmek, daha az kirletici yakıt türlerinin (doğal gaz, Jeotermal, Güneş Enerjisi gibi ) yaygınlaşmasını sağlamak,
• Özellikle evsel ısınma tesislerinde yanma süreçlerinin en iyi verim ile gerçekleşmesini sağlamak,
• Kent içi yolcu taşımada toplu taşıma sisteminin güçlendirilmesini sağlamak, bireysel ulaşımı mümkün olan alt seviyelere çekmek. Yakıt sarfiyatsız düşük yakıt sarfiyatlı araçları desteklemek.
• Enerji tasarrufu için gerekli donanımlara sahip binaların oluşmasını sağlamak,
• Hava kirleticilerinin, atmosfere en düşük düzeyde salınımını sağlayacak bertaraf yöntemlerinin, her türlü kirletici noktada devreye alınmasını sağlamak,
• Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonlarının sayısının artırılması,
7- HAVA KİRLİLİĞİNİN AZALTILMASI İÇİN GENEL ANLAMDA ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER
PLANLAMA VE YAŞAM ALIŞKANLIKLARI
- Şehrin yerleşim planlamasında ve kentsel dönüşüm çalışmalarında, hava sirkülâsyonunu sağlayacak boşluk alanlar oluşturulması sağlanmalı, rüzgârın şehir içinde akışını engelleyecek yapılaşma düzenine engel olunmalıdır.
- Sanayi tesisleri ile yerleşim alanları arasında belirli mesafe bırakacak imar düzenlemeleri yapılmalı, kent içindeki Çimento Fabrikası ve Küçük sanayi sitesinin kent yerleşimi dışına taşınması için altyapı çalışmaları yapılmalıdır.
- Mermer Atölyeleri vb. toz oluşumu riski yüksek tesislerin yerleşim alanları dışına taşınması sağlanmalıdır.
- Fırın, Fırınlı Lokanta vb. gibi yerleşim alanı içinde yer alması gereken işyerlerinin uygun yakıt, baca ve filtre sistemine sahip olup olmadıkları düzenli olarak denetlenmelidir
- Gece ve gündüz 15oC’nin üzerinde olduğu günlerde kalorifer ve sobalar yakılmamalıdır.
- Kalorifer ve sobalar; işyerlerinde, bina iç ortam sıcaklığı 18 oC, konutlarda ise 20 oC den yukarıda olmayacak şekilde yakılmalıdır.
- Bireysel araçlar yerine toplu taşıma açlarının kullanımı yaygınlaştırılmalı, şehir içinde en yoğun ulaşım akımının olduğu güzergâhlar için en verimli toplu taşıma araçları tercih edilmelidir.
- Şehir içinde, kent sakinlerinin güvenli bir şekilde kullanabileceği bisiklet yolları oluşturulmalıdır.
- Yürüme mesafesindeki yerlere yürüyerek ya da bisikletle ulaşım tercih edilmelidir.
- Şehrin sakinlerinin tasarruflu enerji tüketim ürünlerini kullanması için bilgilendirme çalışması yapılmalı ve bu ürünlerin kullanımı teşvik edilmelidir.
- Kamu tesislerinde tasarruflu enerji tüketim ürünlerinin kullanımı zorunlu tutulmalıdır.
- Kullanılmayan zamanlarda ışıklar ve elektrikli aletler kapatılarak enerji tasarrufu sağlanmalıdır.
- Çevrenin önemi ve korunması ile ilgili eğitimler ile kamuoyunun bilgilendirilmesi sağlanmalıdır.
- Kent içinde orman alanlarının ve yeşil alanların yaygınlaştırılması sağlanmalıdır.
YAKITLARA DAİR
· Toplam enerji tüketiminde fosil yakıt kullanımı miktarı azaltılmalı, temiz enerji (rüzgâr, jeotermal, güneş enerjisi) kaynaklarının kullanımı arttırılmalı, bununla ilgili üniversite -sanayi firmaları işbirliği ile kullanılabilir ve ekonomik teknolojik ürünlerin geliştirilmesi sağlanmalı ve bu ürünlerin kullanılması teşvik edilmelidir.
· İlimizde ısınma amaçlı kullanılan enerji kaynağının yaklaşık3/4’ünü kömür oluşturmaktadır. Isınma amaçlı kullanılan yakıt türleri içinde kömürün oranını düşürmek ve daha temiz bir yakıt türü olan doğalgazın kullanımını yaygınlaştırmak için tedbirler ve teşvikler uygulanmalıdır.
· Altyapısı olmayan bölgelerde de doğalgaz kullanımını sağlayacak altyapı çalışmaları hızlandırılmalıdır. Kent ile birleşik durumdaki Susuz, Erkmen, Belediyeleri ile benzeri konumdaki Çakırköy, Ataköy, Akçin Köyü doğalgaz dağıtım ağı içine alınmalıdır.
· Termal turizm merkezlerinin yoğun olduğu kesimlerde ve termal tesislerde katı yakıt kullanımı yasaklanarak doğalgaz/ jeotermal kaynaklı ısınma ağı oluşturulmalıdır.
· Özellikle plansız yapılaşmış, ekonomik gelişmişliği düşük bölgeler için (Çavuşbaş Mah, Olucak Mah ), doğalgazın altyapı sistemi acilen kurulmalı. Kurulamıyor ise doğalgaz kurulmadan da kullanılmasını sağlayan -sıvılaştırılmış doğalgaz vb. -yöntemler geliştirilmeli ve kömür - odun sobaları yerine doğalgaz sobalarının kullanılması sağlanmalıdır.
· Her yıl ilimizde satışı yapılacak katı yakıt türlerinin standartlarının ilan edilerek, bu standartlara uymayan yakıt tür ve cinslerinin ile girişi yasaklanmalıdır.
· İl Merkezine girişi yapılacak her tür katı yakıtın izinli üretici/ithalatçı/dağıtıcı/ tarafından getirilmesi, Katı yakıt satıcı kayıt belgesi olanlar tarafından satılması sağlanmalı, bu yöntemle kaçak yakıtın ile girişi ve satışının önüne geçilmelidir.
· Yerleşim içinde faaliyet gösteren fırın ve fırınlı lokantaların kullanacağı odun türleri için standartlar belirlenmeli ve bu tip katı yakıtların kullanılıp kullanılmadığı düzenli olarak denetlenmelidir.
· İle girişi ve satışı yapılan katı yakıtlar için düzenli olarak denetim yapılıp, numunelerin tahlil ettirilerek, katı yakıtların belirlenen standartları sağlayıp sağlamadıkları kontrol edilmelidir.
· Katı yakıt denetimleri için ilgili kamu birimlerinde daimi ekipler oluşturulmalı ve denetim araçları tahsis edilmelidir.
· Tüketicilerin, kömürlerini izin belgeli firmalardan alması sağlanmalı, bu konuda tüketiciler hangi türde, hangi kalitede yakıt tercih etmeleri ve yasal sisteme uygun katı yakıtları nasıl ayırt edebilecekleri konusunda bilgilendirilmelidir.
· İlimizde kaçak mazot, kaçak biodizel, kaçak madeni yağ üretimine ve satışına engel olmak için, bu ürünleri üretecek prosese sahip tesisler düzenli olarak denetlenmeli, akaryakıt istasyonları düzenli olarak denetlenmeli ve özellikle promosyonlu ve düşük fiyatlı ürün satan tesisler kontrol edilmelidir.
· İlimizde üretimi yapılan prina odunlarının üretimi izinli hale getirilmeli, prina odunlarının standart sağlayacak şekilde üretilmesi sağlanmalı, standart sağlamayan ürünlerin kullanımına izin verilmemelidir.
YANMA SİSTEMLERİNE DAİR
· Sanayi yatırımlarının kuruluş aşamalarında, çevre mevzuatlarınca alınan izinler kapsamında yanma sistemleri için uygun teknolojiyi kullanmaları yönünde yönlendirilmeleri sağlanmalı, özellikle ÇED Yönetmeliğine tabi tesislerin yanma sistemleri, henüz planlama aşamasında gözden geçirilmeli ve gerekli durumlarda daha yeni ve uygun teknolojilerin kullanılması önerilmelidir.
· Kalorifer kazanlarının tekniğine uygun yakılması ve kazan bakımı işlerinde çalışacaklar için “Yetkili Kalorifer Ateşçisi Kursları” düzenli olarak ve belirli aralıklarla gerçekleştirilmelidir.
· İşyerleri, kamu kurum ve kuruluşları ve konutlarda ateşçi/kaloriferci belgesi olmayan kaloriferci çalıştırılmamalı ve bu kurala uymayan binalar için cezai müeyyideler uygulanmalıdır.
YANMA SONUCU OLUŞAN ATIK GAZLARA DAİR
· Sanayi kuruluşları ve İşletmelerin emisyon kaynaklı “Çevre İzinlerinin alınması sağlanmalıdır. “Çevre İzni” olmayan tesislerin çalışmasına izin verilmemelidir.
· Emisyon içerikli “Çevre İzni” için başvuran tüm tesislerin, yönetmelik doğrultusunda emisyon kaynakları ölçülerek, atmosfere yayım standartlarını sağlayıp sağlamadıklarını kontrol edilmelidir.
· Atmosfere yayım standartlarını sağlayamayan tesislerin teknolojilerini, proseslerini, yakma sistemlerini ve yakıtlarını kontrol edilmeli, tüm bu önlemlerle standardı sağlayamayan tesisler için filtre önlemleri aldırılmalıdır.
· Yerleşim alanları içinde bulunan fırın, fırınlı lokantaların baca yükseklikleri ve filtreleri için standart belirlenmeli ve yapılan denetimlerde bu standartları sağlayıp sağlamadığı kontrol edilmelidir.
· Motorlu araçların egzoz emisyonlarının standartlara uygun halde trafiğe çıkmaları sağlanmalıdır.
· Trafikte seyreden Motorlu araçların egzoz emisyonlarını ölçtürüp ölçtürmedikleri denetlenmelidir.
· Egzoz ölçüm yetkisi verilen kuruluşların, egzoz ölçümlerini standartlara uygun yapıp yapmadıkları rutin yapılacak denetimlerle kontrol edilmelidir.
· Yakıt olarak kaçak mazot, kaçak biodizel ve kaçak yağ kullanma olasılığı yüksek olan otobüs, minibüs, dolmuş ve servis araçlarının egzoz emisyon ölçümlerine öncelik verilmelidir.
· Belirtilen sorunların giderilmesi için bu konu ile görevlendirilmiş Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Belediye Başkanlığı ve ilgili kamu kurumları tarafından denetim ve kontrollerin sık ve standartlara uygun olarak yapılması sağlanmalıdır.
· Hava kalitesi ölçüm istasyonu sayısı artırılmalıdır.
MİNUMUM SAYISAL HEDEFLER
· Her yıl “Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik” kapsamına giren en az 20 adet tesise “Çevre İzni” vermek. Tüm bu tesislerden kaynaklı sanayi emisyonlarını kontrol altına almak.
· Afyonkarahisar ili sınırları içinde, 2023 yılına kadar “Çevre İzni” kapsamında olan ve izin almayan tesisin kalmaması,
· Çevre İznine tabi olan veya olmayan, ancak emisyon değerleri noktasında risk taşıyan, Petrol, kimya, çimento, atıkyağ geri dönüşüm, asfalt şantiyesi, taş ocakları ve kırma eleme tesisleri, bitkisel yağ üretim vb. tesislerde, sektörel denetimlerin yapılması ve her bir tesisin yılda en az bir kez denetiminin yapılması,
· Kent içi ısınma amaçlı doğalgaz kullanım oranının 2018 yılına kadar minumum %40 olması,
· Katı yakıt ithalatçısı/üretici ve dağıtıcısı olan firmaların ürünlerinden, her yıl en az birer numune alınarak tahlillerinin yaptırılması ve ile giren yakıt kalitesinin kontrol edilmesi,
· Isınma amaçlı enerji için, merkezi ısınma sisteminde kömür kullanan, apartmanlar için bacada filtre sistemlerinin geliştirilmesi,
· Her yıl, trafiğe kayıtlı araçların 2/3 ünün egsoz emisyon ölçümünün yaptırılması,
· Her yıl, ilde trafiğe kayıtlı araç sayısının 1/1000’i kadar aracın seyir halinde iken denetlenerek, egsoz emisyon belgesine sahip olup olmadıkları, yada emisyon değerlerinin standartlara uygun olup olmadıklarının denetlenmesi,
· Egzoz emisyon ölçüm yetkisi alan özel firmaların her birinin yılda bir kez denetlenmesi,
· Hava Ölçüm istasyonu sayısının arttırılarak, 2023 yılına kadar 3’e çıkarılması.
· 2018 yılından itibaren SO2 ve PM değerlerinin günlük sınır aşım sayısının kış dönemi boyunca “0” olması,
· 2023 yılına kadar kent yerleşim alanı sınırını çevreleyen Kent Ormanı’nın oluşturulması ve bu ormanının kent yerleşimi içinde oluşturulan yeşil kuşaklarla bağlanması,
Afyonkarahisar İl Temiz Hava Eylem Planı Takvimi
Yapılması Planlanan Eylem-Proje-Faaliyet
|
2013
|
2014
|
2015
|
Eylemi Yapacak Kurum Kuruluş
|
İşbirliği Yapılacak Kurum/ Kuruluş
| |||||||||
Hava Yönetimi ile ilgili denetim programınınoluşturularak ısınma, sanayi ve motorlu taşıt bazında denetim ve kontrollerin yapılması
|
• Afyonkarahisar Valiliği
(Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü)
• Belediye Başkanlığı
|
| ||||||||||||
Hava kalitesi ön değerlendirme çalışmalarının
tamamlanması (Bölgesel ağ merkezlerinin kurulması ile paralel)
|
· Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü)
· Afyonkarahisar Valiliği (Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü)
|
• Belediyeler
| ||||||||||||
Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonunun işletimi
|
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
(Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü)
• Afyonkarahisar Valiliği
(Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü)
| |||||||||||||
Envanter oluşturulması
|
Afyonkarahisar Valiliği
(Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü)
|
• Belediyeler
• Meslek Odaları
• Özel Sektör Kuruluşları
| |||||||||||
Emisyon konulu Çevre İzni alan sanayi tesis sayısının belirlenmesi,
| |||||||||||||
Egzoz Gazı Emisyonu yaptıran motorlu taşıt sayısının bildirilmesi.
| |||||||||||||
Hava Kirliliğinin önlenmesi bazında yapılan denetim sayısının(sanayi, ısınma, motorlu taşıt) ve yaptırımların bildirilmesi
| |||||||||||||
HKDY Yönetmeliğinin EK-IA (mevcut yönetmeliğin sınır değerlerinin kademeli azaltımı) bölümünde tanımlanan sınır değerlerinin uygulanması,
|
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
(Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü)
• Afyonkarahisar Valiliği
(Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü)
|
• Afyonkarahisar Belediye Başkanlığı
• İlçe Belediyeleri
• Sağlık İl Müdürlüğü
|
ÇED raporlarının inceleme ve değerlendirilmesinde hava kalitesi sınır değerlerinin göz önünde bulundurulması
|
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇED, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü)
• Afyonkarahisar Valiliği
(Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü)
|
• Özel Sektör Kuruluşları
| ||||||||||||
Organize Sanayi Bölgeleri ve sanayi tesisleri yer seçiminde, yerleşim alanlarının hava kirliliğinden etkilenme durumunun dikkate alınması
|
• Afyonkarahisar Belediyesi
|
• Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü
| ||||||||||||
Eğitim programları düzenleme ve halkın bilgilendirilmesi
|
• Afyonkarahisar Valiliği
(Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü)
• Afyonkarahisar Belediye Başkanlığı
|
• Belediyeler
• Meslek Odaları
• Ulusal/Yerel Medya
| ||||||||||||
Kalorifercilere eğitim verilmesi
|
• Milli Eğitim İl Müdürlüğü
(Halk Eğitim Merkezi)
• Afyonkarahisar Valiliği
(Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü)
• Afyonkarahisar Belediye Başkanlığı
| |||||||||||||
Katı yakıt tercihleri ve izinli yakıtların seçilmesinde halkın Bilgilendirilmesi
|
• Afyonkarahisar Valiliği
(Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü)
• Afyonkarahisar Belediye Başkanlığı
|
Çevre Düzeni Planları ve İmar Planlarında Hava Kirliliğinin dikkate alınmasının sağlanması
|
• Afyonkarahisar Büyükşehir Belediyesi
• İlçe Belediyeleri
|
• Gaziantep Valiliği (Çevre ve Şehircilik İl
Müdürlüğü)
• İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları
| ||||||||||||
Ağaçlandırma programlarının belirlenmesi
|
• Orman ve Su İşleri Bakanlığı
(Orman Genel Müdürlüğü)
• Orman İşletme Müdürlüğü
|
• Belediyeler
• Sivil Toplum Kuruluşları
| ||||||||||||
İlde doğalgaz kullanımının yaygınlaştırılması
|
• Afyonkarahisar Belediye Başkanlığı
• AfyonGaz
|
• Belediyeler
|
8- HAVA KİRLİLİĞİ İLE MÜCADELE KAPSAMINDA SORUMLU KURUM VE KURULUŞLAR TARAFINDAN YAPILACAK ÇALIŞMALAR
A) ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ TARAFINDAN YAPILACAK ÇALIŞMALAR:
· Uygunluk Belgesi alan firmalardan belirli aralıklarla kömür numunesi alınacak,
· Sosyal Yardımlaşma Vakıfları tarafından standartlara uygun olmayan kömür dağıtılmaması için önlem alınması yazı ile bildirilecek,dağıtılan kömürler denetlenecek,
· Halk Eğitim Merkezince açılan Yetkili Kalorifer Ateşçisi Kurslarına, Belediye,Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ile ihtiyaç duyulması halinde Makine Mühendisleri Oda Temsilciliği ve A.K. Üniversitesi personelleri de eğitim katkısı sağlayacak,
· 2018 yılına kadar kömür yakan apartmanların bacalarına filtre takılması zorunluluğu için MÇK kararı alınacak, Bu amaçla Müdürlük, Afyonkarahisar Belediyesi, Makine Mühendisleri Oda Temsilciliği, AKÜ ve eklenebilecek diğer kurumlardan oluşacak bir komisyon ile Filtre standartlarının belirlenecek
· Sanayi tesislerinden, ısıl yanma güçlerine göre çevre izni alması gerekenlerin izinlerini almaları sağlanacak,
· Gözlem düzeyinde emisyon kirliliği tespit edilen her firmadan emisyon ölçümü talep edilecek, analiz sonuçlarına göre önlemlerini alması sağlanacak,
· Emisyon kirliliği riski yüksek olan sanayi sektörleri belirlenecek, proseslerine uygun önlemler saptanacak ve her bir üretim sektörü temsilcileri ile ayrı ayrı eğitim toplantıları düzenlenerek alınması gereken önlemler konusunda bilgilendirilecek,
· Yeni kurulması planlanan tesislerin ÇED süreçlerinde emisyon kaynaklı kirlilikler için en uygun üretim teknikleri, yakıt cinsleri ve teknolojik önlemler belirlenecek ve yatırımcılardan bu uygulamalar için taahhüt alınacak,
· Sanayi alanlarının yer seçiminde, yerleşim alanlarının en az etkileneceği alanların belirlenmesi sağlanacak, plan yapma yetkisi olan kurumlara bu konuda çalışma yapmaları yazı ile hatırlatılacak,
· Her yıl “Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik” kapsamına giren en az 20 adet tesise “Çevre İzni” vermek. Tüm bu tesislerden kaynaklı sanayi emisyonlarını kontrol altına alınacak,
· Egzoz gazı ölçüm yetkisi almış olan firmalar denetlenerek, ölçüm cihazlarının kalibrasyonunun düzenli yapılıp yapılmadığı, ölçümlerin istenilen düzende yapılıp yapılmadığı denetlenecek,
· Şehir içinde ve ilçelerde, hareket halindeki araçlarda egzoz denetimleri yapılarak, araçların egzoz emisyon belgeleri bulunup bulunmadığı kontrol edilecek,
· Hava kirliliğinin yaşandığı yerleşim yerlerindeki konutlar, işyerleri ve sanayide güneş enerjisi, jeotermal, ısı pompaları ve benzeri yeni ve yenilenebilir enerji kaynakları ile doğalgazın ısınma amaçlı kullanımının teşvik edilmesi sağlanacak,
- Çevrenin önemi ve korunması ile ilgili eğitimler ile kamuoyunun bilgilendirilmesi sağlanmalıdır.
- Yeni yapılan binalardaki kazan istemlerinin TSE vb. standartlara sahip olması, sağlanacak.
- Binalarda Avrupa uyum sürecindeki mevzuat gereği ısı yalıtımı ve enerji korunumu önlemlerinin alınacaktır.,
- Özellikle merkezi ısınma uygulanan konutlarda payölçer vb. ısı kullanım dolayısıyla koruma sistemlerinin yaygınlaştırılması özendirilmelidir.
- Kamu kuruluşlarının insan yoğunluğunun dağıtılması amacıyla şehir merkezi dışındaki alanlara kaydırılması planlanmalı.
- Altyapısı olmayan bölgelerde de doğalgaz kullanımını sağlayacak altyapı çalışmaları hızlandırılmalıdır. Kent ile birleşik durumdaki Susuz, Erkmen, Belediyeleri ile benzeri konumdaki Çakırköy, Ataköy, Akçin Köyü doğalgaz dağıtım ağı içine alınması çalışmalarına başlamalıdır.
B) AFYONKARAHİSAR BELEDİYESİ TARAFINDAN YAPILACAK ÇALIŞMALAR
· Afyonkarahisar Belediyesine ait yeterli sayıdaki zabıta/denetim ekibinin, ısınmadan kaynaklanan hava kirliliğinin kontrolü amacı ile denetimlerini sürekli olarak devam ettirmesi sağlanacak,
· İtfaiye Müdürlüğü tarafından baca temizliği hakkında duyuru yapılması sağlanacak ve denetimler yapılacak,
· Denetlenen katı yakıtlı apartmanlardan baca temizlik fişi istenecek,
· Halkı bilinçlendirici broşür ve kitapçıklar bastırılması sağlanacak, Kirletici konsantrasyonları hakkındaki güncellenmiş bilgiler kamuoyuna medya, basın, bilgi ekranları veya bilgisayar ağı ile duyurulacak,
· Gece ve gündüz 15oC’nin üzerinde olduğu günlerde kalorifer ve sobaların yakılmaması sağlanacak,
· Kalorifer ve sobaların; işyerlerinde, bina iç ortam sıcaklığı 18oC, konutlarda ise 20oC den yukarıda olmayacak şekilde yakılması teşvik edilecek,
· Halk Eğitim Merkezince açılan Yetkili Kalorifer Ateşçisi Kurslarına, personelleri eğitim katkısı sağlayacak,
· Ateşçi belgesi olan kalorifercilere yıl içinde eğitim tekrarı ve bilgilendirme toplantıları yapacak,
· İl merkezine girişi yapılacak her tür katı yakıtın izinli üretici/ithalatçı/dağıtıcı tarafından getirilmesi, izinli firmalar tarafından satılması sağlanarak, kaçak yakıtın il merkezine girişi ve satışının önüne geçilmesi için denetimler yapılacak,
· İzin verilen yakıtlar dışında özellikle küçük sanayi tesislerinde kullanılabilecek; atık yağ, üstübü, ve benzerlerinin yakılmasının önlenmesi sağlanacak.
· İl merkezi ve mücavir alan sınırları içinde yol kenarı denetimleri yaparak şehir içine uygun olmayan katı yakıt, kömür vb. girişini denetleyecek.
· İşyerleri, kamu kurum ve kuruluşları ve konutlarda ateşçi/kaloriferci belgesi olmayan kaloriferci çalıştırılmaması sağlanacak ve bu kurala uymayan binalar için cezai müeyyideler uygulanacak,
· Isınma amaçlı enerji için, merkezi ısınma sisteminde kömür kullanan, en az 8 daireden oluşan apartmanlar için bacada filtre sistemlerinin geliştirilmesi sağlanacak,
· Bacaların kış dönemi gelmeden bakım, onarım ve baca temizleme işlemlerinin yaptırılması ve yakıt ve yakma sistemlerinin uygunluğu denetlenerek bacada uygun emisyon çıkışlarının sağlanacak,
· Hava kirliliğinin yaşandığı yerleşim yerlerindeki konutlar, işyerleri ve sanayide güneş enerjisi, jeotermal, ısı pompaları ve benzeri yeni ve yenilenebilir enerji kaynakları ile doğalgazın ısınma amaçlı kullanımının teşvik edilmesi sağlanacak,
· Önemli arterlerde yeşil dalga sistemi kurularak; kent içi ve çevresinden geçen araçların sabit hızla gitmeleri halinde trafiğe takılmamaları, bu sayede Egzoz Emisyon kirliliği azaldığı gibi, ulaşım hızı artışı, yakıt kullanımı azaltımı sağlanacaktır.
o 1- Ankara geliş istikametinden Özdilek Kavşağına (90 km); Susuz Kavşağı, 2. Küçük Sanayi Kavşağı, Çevre Yolu, OSB Kavşağı, Yeni Terminal, Zeyland Kavşağı, Üniversite Hastahanesi Kavşağı, Özdilek Kavşağı.
o Konya Geliş İstikametinden Özdilek Kavşağına (50 km): Konya köprülü Kavşağı, Şuhut Yolu Kavşağı, Migros/Harb-iş Kavşağı, Meteoroloji Kavşağı, Karayolları Kavşağı, Yeşilyol Kavşağı, Valilik Kavşağı, Mecidiye/Alparslan Türkeş Köprüsü Kavşağı, Mezarlık Kavşağı, Erkmen Kavşağı, Zeyland Kavşağı.
o Yukarıdaki hatta paralel olarak (50 km) Karayolları Kavşağından itibaren, Jandarma Kavşağı, Gar Kavşağı, Maliye Kavşağı, Alpaslan Türkeş Köprüsü Kavşağı
· Yeni Planlanacak şehir kesimlerinde; örneğin kentsel dönüşüm alanlarında hakim rüzgar yönüde planlama aşamasında değerlendirilecektir. Kent içi kanyonların hakim rüzgar yönüne paralel olması kirlilik değerlerini azaltarak kent dışına taşınmasına yardımcı olacaktır.
· Kamu kuruluşlarının insan yoğunluğunun dağıtılması amacıyla şehir merkezi dışındaki alanlara kaydırılması planlanmalı
· Toplu taşıma araçlarının kent içindeki durak sayısının azaltılması bu sayede trafikte duruş süresinin azaltılması sağlanacak.
· Kent yerleşimi içinde çalışan sanayi tesisleri ve imalathanelerin konut alanları dışına taşınması konusunda araştırma yapılacak,
· Kent içi yeşil alan ve bisiklet yolu artışı sağlanacaktır.
· Bireysel ulaşım için daha az tüketen park sorunu olmayan motorsiklet bisiklet gibi araçların kullanılması teşvik edilecektir.
· Şehir içi ulaşım için bireysel ulaşım yerine toplu taşıma projeleri üretilecektir.
· Kent içinde merkezi kesimlerde (Dumlupınar 2 Caddesi, Uzun Çarşı, Ambaryolu vb. ) araçların giremediği (araç trafiğine kapalı) alanlar oluşturulacaktır.
· Fırın, Fırınlı Lokanta vb. gibi yerleşim alanı içinde yer alması gereken işyerlerinin uygun yakıt, baca ve filtre sistemine sahip olup olmadıkları ve yerleşim içinde faaliyet gösteren fırın ve fırınlı lokantaların kullanacağı odun türleri için standartlar belirlenmeli ve bu tip katı yakıtların kullanılıp kullanılmadığı düzenli olarak denetlenmelidir. Kullanılacak odun türleri için standartlar belirlenecek ve bu tip katı yakıtların kullanılıp kullanılmadığı düzenli olarak denetlenecek,
· Kent içinde orman alanlarının ve yeşil alanların yaygınlaştırılması sağlanmalıdır.
C) MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ TARAFINDAN YAPILACAK ÇALIŞMALAR
· Halk Eğitim Merkezince Yetkili Kalorifer Ateşçisi Kursları açılacak, Belediye, Makine Mühendisleri Oda Temsilciliği ve Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü personelleri de eğitim katkısı sağlayacaktır,
D) KOLLUK KUVVETLERİ TARAFINDAN YAPILACAK ÇALIŞMALAR
· İlimizde kaçak mazot, kaçak biodizel, kaçak madeni yağ üretimine ve satışına engel olmak için, bu ürünleri üretecek prosese sahip tesisler düzenli olarak denetlenmeli, akaryakıt istasyonları düzenli olarak denetlenmeli ve özellikle promosyonlu ve düşük fiyatlı ürün satan tesisler kontrol edilmelidir.
· Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü ile beraber Egzoz Emisyon denetimleri yapılacak,
· İl merkezi ve mücavir alan sınırları içinde yol kenarı denetimleri yaparak şehir içine uygun olmayan katı yakıt, kömür vb. girişini denetleyecek.
0 yorum:
Yorum Gönder